NHỨNG ĐIỂM MẤU CHỐT:

 Loại bỏ dị vật có thể rất khẩn cấp vì trong trường hợp suy hô hấp hay khi có những mảnh vỡ bằng kim loại.

 Loại bỏ dị vật có thể phức tạp hoặc mất thời gian, do đó bệnh nhân cần được gây mê

 Khi loại bỏ các di vật có tính cản quang cần cho chụp X – quang

 Dị vật trong sọ, ngực, ổ bụng hoặc gần các cấu trúc quan trọng của cơ thể cần được loại bỏ trong phòng mổ để chuẩn bị đối phó với

những biến chứng có thể xảy ra.

CÁC VỊ TRÍ ĐẶC BIỆT CÓ DỊ VẬT

Mắt

Màng kết

Sử dụng dung dịch muối tiệt trùng rửa cho dị vật ra ngoài hoặc sau khi gây mê cục bộ, dùng cọ có đầu bằng bông lấy dị vật ra. Có thể lộn mi mắt để làm cho rõ dị vật.

Giác mạc

Nếu bệnh nhân nói rằng cảm thấy có dị vật nhưng nhìn không thấy thì nhỏ 2 giọt sodium fluorescein 2%. Xước giác mạc, mà bệnh nhân không thể phân biệt được với việc có dị vật trong mắt, sẽ được xác định bằng sự lưu lạ i của chất màu xanh lá cây trong vết xước. Để loại bỏ dị vật ở bề mặt giác mạc, sử dụng kim số 27. Dùng mỡ kháng sinh và bông che mắt trong 24 giờ. Chuyển viện đối với bệnh nhân bị dị vật giác mạc không thể lấy ra được và những người bị bỏng giác mạc quá 3 ngày.

Dị vật trong mắt

Dị vật trong mắt có thể được xác định bằng chụp X-quang hoặc khám lâm sàng. Dùng atropine 1%, đắp mắt bằng gạc tiệt trùng, băng lại và đưa bệnh nhân đến bác sĩ mắt. Tiêm chủng ngừa uốn ván cho tất cả các bệnh nhân bị tổn thương cầu mắt.

Tai

Trẻ em thường cho các dị vật như hạt đỗ, hạt đậu, gạo, bánh mì, hạt trái cây hay những viên đá nhỏ vào tai của chúng. Các cục ráy tai đôi khi cũng bị nhầm là dị vật. Cần bộc lộ ống tai để có thể phát hiện ra dị vật. Dùng bơm tiêm để bơm nước rửa tai. Cách này có thể loại bỏ phần lớn dị vật nhưng vô tác dụng nếu dị vật thấm được nước, ví dụ như hạt giống. Nếu cần, sử dụng ống cao su mềm hút nhẹ dị vật ra. Đặt ống đối diện với dị vật (Hình 5.25)

Một lựa chọn khác là cho một chiếc thìa nạo tai hoặc một cái móc vượt qua dị vật rồi kéo lại để dị vật lọt ra ngoài cùng chiếc móc (Hình 5.26, 5.27). Việc này đòi hỏi kĩ thuật nhẹ nhàng và một bệnh nhân biết chịu đựng; đối với trẻ em thì có thể phải gây mê. Để loại bỏ một con côn trùng đang di chuyển từ trong tai ra, phải bất động nó bằng cách rửa bằng glycerol sau đó rửa bằng cách bơm nước vào tai.

Để lấy ráy tai, bơm nước ấm vào tai. Nếu ráy tai vẫn còn, hướng dẫn bệnh nhân nhỏ glycerol hoặc dầu thực vật hai lần một ngày trong 2 ngày sau đó bơm nước vào tai để rửa lại.

Mũi

Làm cho rõ các dị vật trong mũi để xác định xem nó là loại gì và nằm ở chỗ nào. Loại bỏ dị vật có bề mặt xù xì bằng kẹp góc hoặc đưa móc qua nó, xoay móc và kéo dị vật ra. Có thể sử dụng ống hút bằng cao su.

Đường khí

Dị vật đương khí thường hay gặp ở trẻ em; hạt đậu là vật phổ biến nhất. Chúng thường ở trong phế quản chính bên phải và tiếp theo là bị nghẹn khi ăn. Tiếng khò khè khi hít vào có thể bị chẩn đoán nhầm với bệnh hen và làm chậm quá trình chẩn đoán. Chỉ định loại bỏ dị vật bằng nội soi phế quản.

Nghẹt đường hô hấp trên khi nuốt thức ăn thường xuất hiện do nhai không kĩ. Nó có thể liên quan đến sự sắp xếp răng trong miệng. Bệnh nhân bị sự tấn công bất ngờ của sự khó thở trong khi ăn. Phương pháp điều trị là Heimlich manoeuvre (xem bài 13: Hồi sức và chuẩn bị cho gây mê và phẫu thuật)

Đường dạ dày ruột

Dị vật thực quản và dạ dày ở trẻ em thường là đồng xu, trong khi ở người lớn thường là xương hoặc là miếng thức ăn. Dị vật thường mắc tại các đoạn hẹp tự nhiên của thực quản trên, phần hình cung động mạch chủ ở thực quản giữa và điểm nối dạ dày-thực quản.

Loại bỏ dị vật ở thực quản trên bằng kính soi thanh quản và kẹp Magill. Kính soi thanh quản cứng hay linh hoạt là cần thiết đối với các dị vật thực quản giữa và dưới và bệnh nhân cần chuyển sang dạng điều trị này. Các vết rách nông ở miệng thực quản do xương cá làm cho bệnh nhân cảm giác thấy dị vật. Vấn đề này sẽ được giải quyết trong 24 tiếng nhưng có thể cần đến khám bằng nội soi.

Các vật trơn, nhẵn vào dạ dày thường đi qua đường dạ dày -ruột và không yêu cầu phải thu hồi lại. Chỉ dẫn bệnh nhân hoặc cha mẹ kiểm tra các chất trong ruột (các thức đã ăn) để xác định đường đi của dị vật. Các dị vật sắc phải được lấy ra bằng nội soi. Người lớn bị rối loạn thần kinh có thể ăn vào bụng các dị vật lớn mà phải mở ổ bụng mới lấy ra được. Điều trị dị vật trong dạ dày bằng cách trộn lẫn chúng với proteolytic enzymes (chất làm mềm thịt)

Các dị vật tù ở ruột non thường đi ra ngoài theo đường dạ dày ruột không khó khăn gì. Các vật sắc thì đòi hỏi phải xem xét kĩ bằng một loạt X-quang và loại bỏ bằng cách phẫu thuật nếu các dấu hiệu lâm sàng cho thấy có nguy cơ bị thủng ruột.Dùng cách tẩy nhẹ là chống chỉ định.

Ruột kết và ruột thẳng

Các dị vật sắc có thể làm thủng ruột kết trong khi di chuyển. Loại bỏ các dị vật trong ruột thẳng bằng cách gây mê rồi nới lỏng cơ.

Mô mềm

Xác định dị vật (thường là ghim hoặc kim) trong bàn chân hoặc đầu gối bằng chụp X-quang. Thử loại bỏ chúng trong khi gây tê tại chỗ. Nếu thất bại, thực hiện thủ thuật với gây mê khu vực hoặc gây mê bằng ketamine với sự trợ giúp của quang tuyến.

Loại bỏ đạn trong mô dưới da hoặc cơ nếu chúng nhiễm bẩn nhiều hoặc nếu vết thương cần phải được khám nghiệm vì các lý do khác. Để nguyên những viên đạn nằm sâu hoặc các mảnh vỡ nếu các cấu trúc quan trọng của cơ thể không bị nguy hiểm. Loại bỏ đạn khỏi ổ khớp.

Các khoang cơ thể

Tiến hành loại bỏ dị vật xuyên qua đầu, ngực hoặc ổ bụng trong phòng mổ sau khi đường khí của bệnh nhân đã được ổn định và đã chuẩn bị cho những vấn đề có thể xảy ra sau khi loại bỏ dị vật, có thể bao gồm cả xuất huyết.